Stena Line in 1962
Dankzij jullie interesse voor onze geschiedenis volgt hier het tweede bericht van de auteurs van het boek “Stena Line – Het verhaal van een rederij”, Andes Bergenek en Rickard Sahlsten. Het is 1962. Crisis in Cuba, Zweden wint goud op het WK ijshockey en het embryo van de huidige Stena Line begint een vorm te krijgen.
 |
Lees ook: Stena Line in 1963 >> |
Dit is het jaar dat de koude oorlog op zijn koudst lijkt en de Cubacrisis brengt de V.S. en de Sovjet-Unie gevaarlijk dicht bij een derde wereldoorlog. Gelukkig wordt de militaire escalatie onderbroken en de verhouding tussen de supermachten begint te verbeteren. In Los Angeles pleegt Marilyn Monroe zelfmoord en het voelt alsof de “onschuldige vijftiger jaren” met haar mee het graf in gaan. Ook wordt Nelson Mandela gearresteerd, brengen de Beatles hun eerste single (Love me do) uit, stijgt het kwik in de zomer gemiddeld niet boven de 14.7 °C (waarmee het de 4e koudste zomer is sinds het begin van de officiële waarnemingen in 1901) en worden o.a. Paul de Leeuw, Ruud Gullit, Tom Cruise en Demi Moore geboren.
In Gotenburg woont een al gevestigde en succesvolle zakenman, Sten A. Olsson. Hij werkt sinds 1939 in het partnerschap Sten A. Olsson Metaalproducten. De firma heeft een snelle ontwikkeling doorgemaakt in een tijd dat de behoefte aan metaalgrondstoffen op de wereldmarkt erg groot is. Sinds een paar jaar is Stena Metaal directe leverancier aan de Zweedse staalfabrieken.
Wat waarschijnlijk slechts een paar mensen weten is dat Sten A. Olsson ook eigenaar en exploitant is van zeven kleine vrachtschepen. Er is dus zeevaartkennis in het bedrijf, ook al noemt Sten A. Olsson zich op dit moment geen rederij of scheepseigenaar. Het is de metaalhandel die zijn onderneming domineert. Het hoofdkantoor is gevestigd op de Kaserntorget 6 in Göteborg, terwijl een groot deel van de werkzaamheid nog steeds in Gullbergs Vass blijft.
Stena AB is vanaf 1962 de naam van het oude bedrijf.
Skagen – Göteborg Line AS
Het embryo van de huidige Stena Line krijgt vorm tijdens de nazomer en herfst van 1962 door een Deense zakenman, Poul Ludvigsen. Hij zit in Fredrikshavn op Jylland, waar hij de voorwaarden voor het verkeer van de Sessanlinje naar Gotenburg bestudeert. Ludvigsen is geïnteresseerd in het koopgedrag van Zweedse huisvrouwen in Deense winkels en komt tot de conclusie dat het net zo makkelijk zou zijn om winkels met deze producten op het autodek van een ferry te vestigen. Hij ziet de mogelijkheid van grote winst in de prijsverschillen tussen Zweden en Denemarken en de genereuze invoerregels die op dat moment gelden. Zijn idee is om een paar simpele kramen op te richten op het autodek van een ferry die tussen Denemarken en Zweden vaart, waar tijdens de reis Deense producten in grote hoeveelheden tegen een lage prijs verkocht zullen worden.
Ludvigsen start een klein kantoor in Hotel Hoffman in Fredrikshavn, en werkt vanuit daar aan het lokken van kapitaal voor zijn project. Een hoop verschillende personen worden benaderd, en de directeur van “Winter sloepen” Ernst Nielsen loopt warm voor het idee. Ludvigsen en Nielsen starten samen een vennootschap. Tegelijkertijd liggen er heel wat ferry’s en passagiersschepen op het droge tijdens de wintermaanden en AS DS van Bornholm of 1866 (afgekort: ’66-bedrijf’) in Rönne heeft een geschikte ferry om uit te huren, de ØSTERSØEN, gebouwd in 1954.
Op 1 augustus 1962 stappen Ludvigsen en Nielsen naar de pers om over hun nieuwe passagierslijndienst te vertellen, die van start zal gaan op 28 september onder de naam Skagen – Göteborg Linien AS. In Denemarken stopt de boot in Skagen. In Zweden is Göteborg met haar grote bevolking de vanzelfsprekende bestemming. De reistijd is circa 3,5 uur. De boot vertrekt ‘s ochtends en ‘s avonds uit Göteborg. Bederfelijke waren worden, in tegenstelling tot taxfree-artikelen, niet aan boord verkocht maar bestellingen worden tijdens de heenreis opgenomen en voor de terugreis aan boord geleverd. Tijdens de avonden zijn er optredens van bekende artiesten en wordt een mogelijkheid tot dansen in het restaurant beloofd door de uitbater van het restaurant, directeur Egon Pedersen van Hoffmans Hotel in Fredrikshaven.
Eind augustus ontdekt men dat Egon Pedersen zich teruggetrokken heeft als restaurateur en dat er problemen zijn met zowel het vormen van de vennootschap als met het chartercontract voor de ØSTERSØEN. Begin september trekt ook Ernst Nielsen zich terug uit het project vanwege “tijdsgebrek”. Poul Ludvigsen geeft echter de moed niet op. Na vele onderhandelingen legt de ØSTERSØEN aan in Skagen op donderdag 27 september en kunnen de handwerkslieden en anderen aan boord gaan. Het voorste gedeelte van het autodek zal veranderd worden in een restaurant met dansvloer en podium terwijl gokautomaten en roulette op het achterdek geplaatst zullen worden.
Stena vloot Gullbergsvass 1962, foto: Örjan Hellertz. En krantenknipsels met Ludvigsen op Østersøen
Opkomst en ondergang
Vrijdag 28 september om 18.00u vertrekt de eerste reis naar Götenborg. Aan boord wordt er een groot diner gehouden voor 70 speciaal uitgenodigde gasten. Ludvigsen geeft een bevlogen toespraak over de lijn en haar toekomst. Hij vertelt dat hij een chartercontract heeft voor de ferry tot 15 april.
De feestelijke stemming zal snel omslaan. Op donderdag vertrekt de ØSTERSØEN pas om 09.40u, met bijna twee uur vertraging. De reis duurt 4 uur en in Skagen ontstaan er problemen met uitgebleven voedselleveringen en onbetaalde havenafgiften. Pas na een vertraging van 3,5 uur kan de ferry aan de terugreis beginnen. De avondafvaart wordt ook vertraagd en geïrriteerde passagiers komen aan in Göteborg op zondagochtend om 05.00u.
Nog een dag later laten de medewerkers aan boord weten dat er een looneis op de rederij is en dat men niet van plan is verder te werken indien de schuld niet onmiddellijk betaald wordt. Het wordt ook duidelijk dat het 66-bedrijf, waarvan men de ferry huurt, de charterhuur niet heeft ontvangen die volgens afspraak elke week als voorschot betaald moet worden. De ochtendtoer wordt afgelast en wanneer de 300 passagiers hun geld terug eisen blijkt dat de kassa leeg is.
Op dinsdagmiddag 2 oktober wordt men opgeroepen voor een persconferentie op de ØSTERSØEN om 15.30u. Daar wordt er verteld dat een reconstructie van de vennootschap mislukt is. De ferry verlaat Göteborg rond 16.00 uur en zet koers richting Skagen. Daar komt men rond 20.00 uur aan. Na een half uur laat men vijf advocaten aan boord om te kijken welke uitrusting en goederen over zijn die aan hun directeur toebehoren. Twee dagen later vertrekt de ØSTERSØEN naar Rönne. Het wordt een lange gerechtelijke nasleep voor Skagen – Göteborg Linien AS waarbij alle betrokkenen elkaar de schuld geven. Maar Poul Ludvigsen laat zich niet afschrikken. Hij is van plan terug te komen.
Sten A. Olsson stapt naar voren
Bij Stena AB is er gediscussieerd over het idee om taxfree te verkopen op ferry’s naar Denemarken. Men heeft onder andere de uitgebreide verkoop gezien in het verkeer tussen Zweden en Åland. Sten A. Olsson is zich ervan bewust dat de winstmarges reusachtig zijn.
Poul Ludvigsen probeert via de charter-agent Valdemar Christensen in Kopenhagen een ontmoeting met Sten A. Olsson voor elkaar te krijgen, in de hoop dat hij wil investeren in een reconstructie van het verwoeste bedrijf. Een ontmoeting tussen Ludvigsen en Olsson vindt plaats in Brønnum Café op Kongens Nytorv in Kopenhagen. Ludvigsen vertelt uitgebreid over zijn plannen. Sten A. Olsson lijkt niet erg geïnteresseerd tijdens de ontmoeting maar geeft Valdemar Christensen de opdracht om bepaalde voorwaarden te onderzoeken.
Sten A. Olsson besluit daarna vrij snel om de veerdienst naar Skagen in ere te herstellen. Er wordt een overeenkomst gesloten met het 66-bedrijf om de ØSTERSØEN te charteren. Wanneer de onderhandelingen klaar zijn wordt de pers opnieuw ingelicht over de nieuwe vennootschap van Stena, Skagenlinjen met Sven Lindholm als directeur en Poul Ludvigsen als directeur. De laatste positie zal slechts tijdelijk zijn.
De eerste advertenties.
Het verkeer komt weer op gang
Donderdagmorgen 20 december rond 8 uur vaart de ØSTERSØEN opnieuw de haven van Göteborg binnen en legt aan bij de zuidzijde van de Stenpier om opgeknapt te worden. Achter de schermen vindt een koortsachtige activiteit plaats met reclamecampagnes en advertenties in de pers over “het kerstverkeer”. Timmermannen werken op het autodek van de ØSTERSØEN intensief aan het bouwen van verkoopkiosken en balies voor grenscontrole. Behalve een kleine opslag op de kade zijn er geen lokalen beschikbaar aan land. Alles moet aan boord passen.
Vrijdag 21 december, om 08.30, vertrekt een eerste ‘inofficiële’ toer naar Skagen. De Skagenlinjen is van start. Na een verblijf van twee uur vertrekt de ØSTERSØEN weer naar Göteborg en legt aan bij de Stenpier om 18.45u. De reis is ruw en koud met een wind van 12-15 meter per seconde en slecht een klein aantal van de 350 geboekte passagiers vaart mee. De vertegenwoordigers van de rederij moeten tijdens de vaart een losgeraakte piano in de eetzaal vastzetten. De, voor het invaren onvoordelige, zuidoostelijke wind bevestigt dat ØSTERSØEN werkelijk de maximaal mogelijk afmetingen heeft om de haven binnen te komen.
Het weekend van 22 en 23 december maakte de ØSTERSØEN één dag- en avondtoer per dag. Voor de restauratie aan boord is Yngve Hansson verantwoordelijk, die op dat moment zowel Gottskärs zeebad als Källaren Drufvan in Stockholm uitbaat. De Deense bemanning wil de Kerst in hun thuisland vieren en daarom legt de ØSTERSØEN aan in Skagen op Kerstavond en vertrekt terug naar Göteborg op tweede Kerstdag.
Daarna komt het verkeer weer opgang. Al in het midden van januari neemt de Skagenlinjen contact op met de pers en vertelt dat de lijndienst succesvol is gebleken en dat men twee nieuwe ferry’s heeft aangekocht die tijdens de lente soortgelijke overtochten zullen maken.
Het verkeer zet succesvol door tot en met 10 februari 1963, wanneer de rederij gedwongen wordt een pauze in te lassen vanwege ijs in het Kattegat. De ØSTERSØEN, die ondertussen 57 overtochten tussen Göteborg en Skagen gemaakt heeft, moet 15 maart terug worden gegeven aan het 66-bedrijf op Bornholm.
Het bedrijfsplan van Skagenlinjen is in het begin vrij simpel. De rederij huurt of bezit boten tegen lage, vaste kosten. Ze varen bij voorkeur vol met passagiers die aan boord aangemoedigd worden om voor zoveel mogelijk geld inkopen te doen vanwege de gunstige prijzen. Behalve de traditionele taxfree-producten worden er ook levensmiddelen verkocht. Natuurlijk moeten de passagiers ook aangemoedigd worden om in de restaurants en bars te eten en drinken. Het bedrijf is gebouwd op het aan boord creëren van inkomsten. De inkomsten uit ticketverkoop zijn van ondergeschikt belang.
Dit type reizen voorzag werkelijk in een behoefte in het Zweden van toen. Vergeleken met buurlanden waren de prijzen hoog. Vooral de mogelijkheid om goedkope alcohol in te slaan wordt gezien als een kwestie van vrijheid in een land dat persoonlijke inkoopquota voor alcohol had tot minder dan 10 jaar geleden. Sten A. Olsson maakt precies de juiste keuze wanneer hij in 1962 begint met Skagenlinjen. Wie kan zich op dat moment voorstellen dat hij een bedrijf start dat, onder de naam Stena Line, langzaamaan zal ontwikkelen tot de grootste ferry rederij ter wereld?
/Anders Bergenek en Rickard Sahlsten.
Geschiedenis van Stena Line
We hopen dat je deze post net zo spannend vindt als wij. Geeft graag een reactie als er iets is waar je meer over wilt weten. De volgende post over de geschiedenis zal gaan over onze eerste veerboot; ØSTERSØEN. Wil je meer over de ontwikkeling van Stena Line weten? Lees dan ook Stena Line in 1963, 1964 en 1965.
PS. Wil je meer lezen over Bergenek en Sahlsten en onze geschiedenis, bestel dan hun boek, “Stena Line – Het verhaal van een rederij”. Rickard is bovendien woordvoerder in Klubb Maritim Göteborg die ons archief beheert.